Nasz patron

PATRON ZESPOŁU SZKÓŁ

CENTRUM KSZTAŁCENIA ROLNICZEGO

W KRZELOWIE

 MACIEJ RATAJ – MARZAŁEK SEJMU RP

• Od samego początku miał umiejętność doprowadzania skrajnych stanowisk
  do kompromisu – mówił o Macieju Rataju prof. Michał Pietrzak. – Był człowiekiem środka i zawsze starał się skrajne opinie i koncepcje doprowadzać do wspólnego mianownika.

Maciej Rataj urodził się 19 lutego 1884 r. we wsi Chłopy niedaleko Lwowa. Jego ojciec posiadał czteromorgowe gospodarstwo. W wieku sześciu lat w rodzinnej wsi rozpoczął naukę w szkole ludowej, którą następnie kontynuował w pobliskim Komarnie. W 1896 r. został uczniem IV Gimnazjum we Lwowie. Trudna sytuacja materialna rodziców nie pozwalała im na udzielanie synowi wystarczającej pomocy materialnej. Jednak dzięki bardzo dobrym wynikom w nauce otrzymywał stypendium. Dodatkowo zarabiał udzielając korepetycji. Obok nauki zajmował
się również działalnością społeczną. Już w czasie gimnazjum angażował się w prace kółek samokształceniowych. W późniejszym okresie wstąpił do związanego z ruchem ludowym Koła Towarzystwa Szkoły Ludowej im. Tadeusza Kościuszki we Lwowie. Był członkiem jego zarządu,
a także pełnił funkcję skarbnika. Prowadził również odczyty dla ludności wiejskiej. W czerwcu 1904 r. z wyróżnieniem zdał egzamin dojrzałości, a następnie rozpoczął studia na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Lwowskiego, wybierając jako kierunek filologię klasyczną. Właśnie w okresie studenckim prawdopodobnie został członkiem Polskiego Stronnictwa Ludowego (dokładna data jego wstąpienia nie jest znana). Po ukończeniu studiów w 1908 r. podjął pracę nauczyciela łaciny, greki i propedeutyki filozofii w IV Gimnazjum we Lwowie. W 1913 r. wyjechał wraz z żoną
do Pełkiń pod Jarosławem, gdzie objął obowiązki nauczyciela synów księcia Witolda Czartoryskiego. Po rozłamie w PSL, który nastąpił w grudniu 1913 r., stanął po stronie Wincentego Witosa i Jakuba Bojki. Od 1914 r. był członkiem PSL „Piast”. Po wybuchu I wojny światowej
w trakcie rosyjskiej ofensywy w Galicji wraz z Czartoryskimi i własną rodziną opuścił Pełkinie. Następnie przebywał m.in. w Krakowie, Wiedniu i na Morawach. W 1917 r. ponownie podjął pracę w IV Gimnazjum we Lwowie. We wrześniu 1918 r. przeniósł się do Zamościa, gdzie został nauczycielem w Królewsko-Polskim Gimnazjum Męskim. Tam też związał się z PSL „Wyzwolenie”. 13 października 1918 r. wziął aktywny udział w wiecu niepodległościowym zorganizowanym
w Zamościu, w trakcie którego wygłosił gorące patriotyczne przemówienie. W krótkim czasie stał się jednym z liderów PSL „Wyzwolenie” w regionie. Przemawiał na spotkaniach, organizował Straż Obywatelską, a także publikował na łamach „Gazety Zamojskiej” (organu PSL) artykuły
o tematyce politycznej. W styczniu 1920 r., po utworzeniu odrębnego klubu PSL „Wyzwolenie” przez działaczy skupionych wokół prezesa Stanisława Thugutta, nie wstąpił do niego i pozostał nadal we wspólnym klubie. W konsekwencji wykluczono go z „Wyzwolenia”, co spowodowało jego przejście do PSL „Piast”. W dramatycznym okresie wojny polsko-sowieckiej 1 lipca 1920 r. został członkiem Rady Obrony Państwa. 24 lipca 1920 r. objął stanowisko ministra wyznań religijnych
i oświecenia publicznego w koalicyjnym Rządzie Obrony Narodowej pod prezesurą Wincentego Witosa. We wrześniu 1921 r., po dymisji rządu W. Witosa, powrócił do pracy sejmowej i ponownie objął funkcję przewodniczącego Komisji Konstytucyjnej. W wyborach parlamentarnych
w listopadzie 1922 r. uzyskał mandat poselski kandydując z listy PSL „Piast”. Miał 38 lat, gdy
1 grudnia 1922 roku, na pierwszym posiedzeniu Sejmu I kadencji wybrano go marszałkiem Sejmu. Pochodzący z chłopskiej rodziny Rataj został drugim obywatelem Rzeczypospolitej. Całe swoje życie poświęcił służbie Polsce.

• Maciej Rataj był wybitną postacią II Rzeczypospolitej i z pewnością zmieściłby się
  w rankingu dziesięciu najwybitniejszych postaci tego okresu – podkreślał dr Janusz Osica w aud. Andrzeja Sowy „Na historycznej wokandzie” w 1998 roku. – Ale patrząc na jego szanse i możliwości był człowiekiem, który zrobił zbyt małą karierę.

Z chłopa na Marszałka Sejmu

Chłopskie pochodzenie nie przeszkodziło Maciejowi Ratajowi w osiągnięciu sukcesu w polityce. Swą błyskotliwą karierę parlamentarną rozpoczął w Sejmie Ustawodawczym. Tam został oddelegowany do komisji konstytucyjnej, gdzie uchodził za jednego z lepszych specjalistów.

• Rataj był przykładem awansu wsi i chłopów polskich w zakresie kariery politycznej
  i państwowej – mówił prof. Michał Pietrzak w aud. Elizy Bojarskiej „Z dziejów parlamentaryzmu” w 1995 roku. – Urodzony jako syn małorolnego chłopa, dzięki własnym wysiłkom ukończył szkołę średnią i filologię klasyczną na uniwersytecie we Lwowie.

Okres marszałkowania w latach 1922-1927 był niewątpliwie szczytem jego kariery parlamentarnej. Wówczas wykazał swój talent mediatorski oraz wykorzystał doświadczenia z Sejmu Ustawodawczego. Rozwiązywał konflikty na linii: były Naczelnik Państwa a Sejm, a także potrafił dogadywać się z duchowieństwem.

Przewrót majowy

Po zamordowaniu 16 grudnia 1922 prezydenta Gabriela Narutowicza, Maciej Rataj objął najważniejsze stanowisko w kraju. Musiał wówczas opanować nastroje wzburzonych robotników
i zwolenników Endecji. Kiedy pod koniec 1923 roku ustąpił drugi rząd Witosa, marszałek również postanowił podać się do dymisji. Ta nie została jednak przyjęta.  Rataj jako umiarkowany zwolennik Piłsudskiego był mediatorem pomiędzy siłami rządowymi a wojskami spiskowców podczas zamachu majowego.

• Przewrót majowy był dla Macieja Rataja ogromnym wstrząsem – mówił dr Arkadiusz Kołodziejczyk   – Zawaliły się wszelkie zasady, na których budował swoją wizję państwa, czyli przede wszystkim poszanowanie prawa.

Po wybuchu II wojny światowej w przeciwieństwie do wielu przywódców politycznych pozostał
w kraju. Angażował się w rozwijanie pracy konspiracyjnej. Pod koniec listopada 1939 r. został aresztowany przez Niemców. Przetrzymywany był w więzieniu przy ul. Daniłowiczowskiej
w Warszawie. Na początku 1940 r. został zwolniony. Przeniósł się do Otwocka. Wkrótce powrócił jednak do Warszawy i w marcu 1940 r. zorganizował Centralne Kierownictwo Ruchu Ludowego, nad którym przejął zwierzchnictwo. 30 marca 1940 r. został ponownie aresztowany. Tym razem osadzono go w więzieniu na Pawiaku. 21 czerwca 1940 r. Maciej Rataj razem z innymi więźniami, wśród których był m.in. Mieczysław Niedziałkowski, został rozstrzelany w leżących pod Warszawą Palmirach. W 1946 r. jego ciało zostało ekshumowane i uroczyście pochowane na cmentarzu
w Palmirach. (PAP)